Haritalar, elipsoit ya da küre ile temsil edilen yeryüzündeki mekânsal olgulara ilişkin bilgilerin projeksiyon yöntemleriyle belirli bir ölçekte iki boyutlu düzlem ya da açınımı düzlem olan yüzeylere aktarılması ile elde edilir. Üç boyutlu yüzey üzerindeki bilgilerin iki boyutlu yüzeye izdüşümü, deformasyonsuz gerçekleştirilemez. Genel olarak projeksiyonlar, yalnızca bir özelliğin (açı, uzunluk veya alan) korunacağı veya bunların hafif deforme edileceği biçimde tasarlanırlar. Dünya haritaları, Dünya algımızı etkilediği için bu haritalarda kıtaların ve ülkelerin nispeten düşük düzeyde deformasyonlarla iz düşürülmesi önemlidir. Harita projeksiyonlarındaki deformasyonların incelenmesi için yaygın yaklaşım, referans yüzey üzerinde farklı konumlardaki sonsuz küçük daireler ile izdüşümdeki karşılıklarının geometrik olarak karşılaştırılmasını esas alan Tissot Teoremi’nin kullanılmasıdır. Fakat bu yaklaşım, oldukça geniş alanlara sahip kıta veya ülkelerdeki şekil deformasyonlarının bütüncül değerlendirmesi için doğrudan kullanılamamaktadır. Bu nedenle, literatürde bu eksikliği gidermek üzere daha önce önerilmiş olan kompaktlık ve uzanım şekil deformasyon göstergelerine ek olarak pürüzlülük deformasyon göstergesi geliştirilmiştir. Pürüzlülük göstergesi, temelde bir çokgenin alanı, çevresi ve kenarları boyunca düzenli aralıklarla oluşturulan noktaların ağırlık merkezine olan ortalama mesafesi alınarak küre ve düzlem için ayrı ayrı hesaplanır. Deneysel çalışmada, ülkeler ve kıtalardan oluşan iki veri seti kullanılarak üç farklı ölçekte, 20 farklı projeksiyon türünde pürüzlülük deformasyon göstergesi kullanılarak şekil deformasyonları coğrafi bilgi sistemi (CBS) ortamında analiz edilmiştir. Bu analize ek olarak alan deformasyon göstergesi de hesaplanmış ve bulgular değerlendirilmiştir. Çalışma sonucunda ülke ve kıta temelinde Mercator projeksiyonu ve optimal projeksiyonların çoğunun pürüzlülük deformasyon göstergesine göre en düşük, alan koruyan projeksiyonların ise en yüksek deformasyonları ürettiği görülmüştür. ( Bu çalışma birinci sırada yer alan yazarın Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsünde yaptığı Yüksek Lisans tezinden üretilmiştir. ORCID ID: 0009-0006-0174-6471)
Anahtar Kelimeler: Harita Projeksiyonları, Şekil Deformasyonu, Pürüzlülük Deformasyonu Göstergesi, Alan Deformasyonu Göstergesi, Coğrafi Bilgi Sistemleri
|
