Kayaların tek eksenli basınç dayanımının belirlenmesi, kaya oluşumları içindeki mühendislik yapılarının tasarımı için büyük önem taşımaktadır. Tek eksenli basınç dayanımı deneyinin yapılması için uygun olan karot örneklerinin hazırlanması ile ilgili zorluklar, dolaylı deney yöntemlerinin geliştirilmesine yol açmaktadır. Bu çalışmada, Brazilian deneyinin tek eksenli basınç dayanımının tahmininde kullanılabilirliğinin ve tek eksenli basınç dayanımı (UCS) ile Brazilian çekme dayanımı (BTS) arasındaki ilişkinin araştırılması amaçlanmıştır. Bu amaçla, 3 farklı maden sahasından alınan 8 magmatik, 1 metamorfik ve 5 sedimanter olmak üzere 14 farklı kaya türü üzerinde yapılan 482 adet Brazilian çekme dayanımı ve 450 adet tek eksenli basınç dayanımı deney verisi kullanılmıştır. Birinci kısımda, BTS değerlerinin UCS değerleri ile ilişkilendirilebilmesi için aynı sondaj kuyusunda, litolojide, çapta ve birbirine yakın (mesafesi 1 metreden az) numunelerden seçilen 206 çift deney verisi kullanılmıştır. Magmatik, metamorfik ve sedimanter kaya sınıfları için yapılan regresyon analizlerinde düşük determinasyon katsayısı (R2) değerleri elde edilmiştir. Bu durumun, numunelerin belirli kriterlere göre seçilmiş olmasına rağmen mikro fisürlerin sıklığı ve yayılımı ile dolgu içeriğinin kaya dayanımında heterojenliğe neden olmasından kaynaklandığı düşünülmektedir. Bu nedenle ikinci kısımda her bir kaya türündeki tüm UCS ve BTS deney sonuçlarının Eurocode 7’ye göre karakteristik değerleri belirlenmiş ve analizler tekrarlanmıştır. Doğrusal ve doğrusal olmayan regresyon analizlerinde yüksek bir R2 (0,83 ve 0,92) ile güçlü bir ilişki tespit edilmiştir ve tüm kaya türleri için genel bir denklem türetilmiştir. Tüm kaya türlerinde dayanım oranı (UCS/BTS) değerlerinin 5,2 ile 12,0 arasında değiştiği ve literatür ile uyumlu olduğu tespit edilmiştir. "Bu çalışma birinci sırada yer alan yazarın tezinden üretilmiştir. ORCID NO: 0000-0002-1348-7538"
Anahtar Kelimeler: Tek eksenli basınç dayanımı, Brazilian çekme dayanımı, Dayanım oranı, Karakteristik değer
|
